HÀNH VI ĂN CHẶN TIỀN, HÀNG CỨU TRỢ CHO ĐỒNG BÀO BỊ THIÊN TAI BỊ XỬ LÝ THEO PHÁP LUẬT NHƯ THẾ NÀO?

1. Tình thương và vụ lợi

Mỗi khi thiên tai, bão lũ xảy ra, tinh thần “Tương thân tương ái”, “Lá lành đùm lá rách” của người Việt lại được phát huy mạnh mẽ. Hàng nghìn tấn hàng hóa, thực phẩm, nhu yếu phẩm, tiền cứu trợ được gửi đến vùng bị thiệt hại, khó khăn. Tuy nhiên, cùng với đó, không ít trường hợp lợi dụng hoạt động từ thiện để trục lợi, “ăn chặn” hàng hóa, tiền cứu trợ, làm xói mòn niềm tin của nhân dân và ảnh hưởng nghiêm trọng đến giá trị nhân văn vốn có của công tác thiện nguyện.

Trong thời gian qua, cơ quan báo chí và mạng xã hội từng phản ánh nhiều vụ việc liên quan đến cán bộ cơ sở, trưởng thôn, hoặc những người đứng ra kêu gọi cứu trợ có hành vi gian dối trong việc phân phối hàng hóa, thu tiền “hoa hồng”, hay chiếm đoạt một phần tiền hỗ trợ. Những hành vi này không chỉ trái đạo đức mà còn vi phạm nghiêm trọng pháp luật hình sự.

2. Căn cứ pháp luật điều chỉnh

Theo quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017, hành vi ăn chặn tiền, hàng cứu trợ có thể bị xử lý theo nhiều tội danh khác nhau tùy tính chất và mức độ vi phạm.

- Nếu người thực hiện là cán bộ, công chức, viên chức, lợi dụng chức vụ, quyền hạn để chiếm đoạt hàng hóa, tiền cứu trợ, họ có thể bị truy cứu về “Tội tham ô tài sản” theo Điều 353 Bộ luật Hình sự, với mức phạt tù từ 2 năm đến chung thân hoặc tử hình tùy giá trị tài sản chiếm đoạt.
- Nếu người phạm tội không phải là người có chức vụ, quyền hạn, nhưng lợi dụng việc được giao quản lý, vận chuyển hoặc phân phối hàng hóa cứu trợ để chiếm đoạt, họ có thể bị xử lý về “Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản” (Điều 174) hoặc “Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” (Điều 175), với khung hình phạt lên đến 20 năm tù.
Ngoài trách nhiệm hình sự, người phạm tội còn phải bồi thường toàn bộ thiệt hại, trả lại tài sản chiếm đoạt, và chịu hình phạt bổ sung như cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc phạt tiền.

3. Một số vụ việc điển hình

Tháng 11/2020, sau đợt lũ lịch sử ở miền Trung, Công an tỉnh Quảng Trị đã khởi tố một cán bộ xã vì hành vi chiếm đoạt hơn 120 triệu đồng tiền cứu trợ do các tổ chức, cá nhân ủng hộ người dân vùng lũ. Người này đã lập danh sách khống, tự ý rút tiền và chia nhau trong nội bộ ban vận động.

Tương tự, tại Thanh Hóa, năm 2022, một cán bộ Mặt trận Tổ quốc xã bị truy tố vì gian dối trong việc phân phối hàng cứu trợ, tự ý giữ lại phần quà có giá trị cho người thân. Cơ quan Điều tra xác định hành vi của bị cáo đã cấu thành tội tham ô tài sản và bị tuyên phạt 6 năm tù.

Những vụ án trên là lời cảnh tỉnh nghiêm khắc đối với những ai coi tiền, hàng cứu trợ như miếng mồi béo bở. Dù giá trị vật chất không lớn, song hành vi ấy xúc phạm nghiêm trọng đến đạo đức xã hội, phản bội lòng tin của cộng đồng, và làm méo mó hình ảnh cán bộ trong mắt người dân.

4. Trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong công tác cứu trợ

Để phòng ngừa và ngăn chặn hành vi ăn chặn cứu trợ, cần minh bạch hóa quá trình tiếp nhận, phân phối, sử dụng nguồn hỗ trợ. Theo Nghị định số 93/2021/NĐ-CP của Chính phủ về vận động, tiếp nhận và phân phối các nguồn đóng góp tự nguyện, các tổ chức, cá nhân khi thực hiện hoạt động từ thiện phải:

- Công khai rõ ràng danh sách, số tiền, hiện vật đã nhận được;
- Lập biên bản giao nhận, báo cáo kết quả phân phối, sử dụng;
- Không được tự ý thay đổi mục đích sử dụng tiền, hàng hóa;
- Báo cáo với cơ quan có thẩm quyền khi kết thúc hoạt động.

Đối với cơ quan, tổ chức Nhà nước, việc tiếp nhận và phân phối hàng hóa cứu trợ phải tuân thủ nguyên tắc công khai, minh bạch, đúng đối tượng, đúng mục đích. Cơ quan Thanh tra, Kiểm toán và các tổ chức đoàn thể có quyền kiểm tra, giám sát và kiến nghị xử lý nếu phát hiện vi phạm.

5. Ý nghĩa chính trị - Xã hội của việc xử lý nghiêm minh

Việc xử lý nghiêm hành vi ăn chặn tiền, hàng cứu trợ không chỉ nhằm bảo vệ tài sản của nhân dân, mà còn bảo vệ giá trị đạo đức, nhân văn trong xã hội. Một đồng cứu trợ, một gói mì, một chiếc áo ấm … đều chứa đựng tình cảm, niềm tin và sự sẻ chia của cộng đồng. Khi ai đó lợi dụng niềm tin ấy để vụ lợi, thì hậu quả không chỉ là thiệt hại vật chất, mà còn là sự tổn thương niềm tin xã hội.

Bởi vậy, pháp luật phải là “hàng rào thép” bảo vệ giá trị nhân đạo ấy. Những bản án nghiêm khắc là bài học cảnh tỉnh, đồng thời là cam kết của Nhà nước về công bằng và liêm chính trong hoạt động cứu trợ, từ thiện.

6. Kết luận

Trong bối cảnh thiên tai, biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp, hoạt động cứu trợ và thiện nguyện luôn đóng vai trò quan trọng trong việc ổn định đời sống nhân dân. Tuy nhiên, để hoạt động này thật sự phát huy ý nghĩa nhân văn, mỗi cá nhân, tổ chức cần đặt đạo đức và pháp luật lên hàng đầu, không để lòng tốt bị lợi dụng, không để “con sâu làm rầu nồi canh”.

Pháp luật Việt Nam đã, đang và sẽ tiếp tục hoàn thiện cơ chế bảo đảm tính minh bạch, công bằng trong công tác cứu trợ. Việc xử lý nghiêm minh những người “ăn chặn cứu trợ” không chỉ là trừng phạt cái ác, mà còn là bảo vệ cái thiện, củng cố niềm tin của nhân dân vào công lý và vào giá trị nhân ái truyền thống của dân tộc Việt Nam.

Thông tin có trong bài viết này mang tính chất chung và chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin về quy định pháp luật. DB Legal sẽ không chịu trách nhiệm cho bất kỳ việc sử dụng hoặc áp dụng thông tin cho bất kỳ mục đích kinh doanh nào. Để có tư vấn pháp lý chuyên sâu, xin vui lòng liên hệ với chúng tôi.

📞: +84 357 466 579

📧: contact@dblegal.vn

🌐Facebook:  DB Legal Vietnamese Fanpage or DB Legal English Fanpage 

🐦X(Twitter)

💼Linkedin

🎬Youtube