TAI NẠN GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ – Ý THỨC TRÁCH NHIỆM CỦA NGƯỜI THAM GIA GIAO THÔNG

1. Thực trạng tai nạn giao thông ở Việt Nam

Tai nạn giao thông đường bộ từ lâu đã là vấn nạn nhức nhối của xã hội Việt Nam. Mỗi năm, hàng nghìn người thiệt mạng và hàng chục nghìn người bị thương do các vụ va chạm, tai nạn trên đường. Theo Bộ Giao thông Vận tải cho biết, trong năm 2024, toàn quốc xảy ra 23.837 vụ tai nạn giao thông (TNGT), làm chết 10.996 người, bị thương 17.705 người. So với năm 2023, tăng 855 vụ (3,72%), giảm 889 người chết (-7,48%), tăng 1.578 người bị thương (9,78%). Con số này đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về mức độ nghiêm trọng và dai dẳng của vấn đề. Điều đáng nói là phần lớn nguyên nhân dẫn đến tai nạn giao thông đều bắt nguồn từ ý thức và hành vi của con người, cụ thể là người tham gia giao thông. Những lỗi phổ biến như: Vượt đèn đỏ, chạy quá tốc độ, sử dụng rượu bia khi điều khiển phương tiện, lấn làn, không đội mũ bảo hiểm,… vẫn xảy ra thường xuyên trên khắp các tuyến đường. Điều đó cho thấy ý thức chấp hành pháp luật và trách nhiệm của một bộ phận không nhỏ người dân còn thấp, dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng không chỉ cho bản thân mà còn ảnh hưởng tới gia đình và toàn xã hội.

2. Khung pháp lý điều chỉnh hành vi tham gia giao thông

Hệ thống pháp luật Việt Nam đã quy định khá đầy đủ và chặt chẽ các hành vi liên quan đến việc tham gia giao thông đường bộ. Luật Giao thông đường bộ năm 2018 là văn bản pháp lý trung tâm, điều chỉnh toàn diện các vấn đề như: quyền và nghĩa vụ của người tham gia giao thông, tổ chức giao thông, quản lý phương tiện, hạ tầng giao thông, xử lý vi phạm…

Ngoài ra, còn có các văn bản dưới luật như: Nghị định 100/2019/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 123/2021/NĐ-CP) quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ và đường sắt; Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định các tội danh như: “Vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ” (Điều 260), “Cản trở giao thông đường bộ” (Điều 261),…

Việc xử lý vi phạm giao thông được áp dụng dưới nhiều hình thức: Phạt tiền, tước quyền sử dụng giấy phép lái xe, tạm giữ phương tiện, và trong trường hợp đặc biệt nghiêm trọng có thể bị xử lý hình sự, phạt tù.

Tuy nhiên, hiệu quả thực thi pháp luật lại không hoàn toàn tỷ lệ thuận với mức độ hoàn thiện của khung pháp lý. Nguyên nhân một phần do công tác tuần tra, kiểm soát chưa thực sự nghiêm minh, nhưng phần lớn vẫn nằm ở chính người tham gia giao thông – những người trực tiếp quyết định hành vi của mình trên đường.

3. Ý thức trách nhiệm – yếu tố then chốt trong phòng ngừa tai nạn giao thông

Ý thức trách nhiệm của người tham gia giao thông là một trong những yếu tố cốt lõi, mang tính quyết định trong việc xây dựng một môi trường giao thông an toàn, văn minh. Ý thức ở đây không chỉ dừng lại ở việc tuân thủ luật pháp mà còn là tự giác hành xử có trách nhiệm với bản thân và cộng đồng.

a. Tự giác chấp hành quy định pháp luật

Một người điều khiển phương tiện có ý thức trách nhiệm sẽ luôn tự giác đội mũ bảo hiểm khi đi xe máy, thắt dây an toàn khi ngồi ô tô, dừng đèn đỏ đúng vạch, không sử dụng điện thoại khi lái xe, không điều khiển phương tiện khi đã uống rượu bia,... Đây là những hành vi tưởng chừng đơn giản nhưng lại đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc bảo vệ tính mạng, sức khỏe con người.

b. Nhận thức được hậu quả pháp lý và đạo đức

Người tham gia giao thông cần hiểu rằng, một hành vi vi phạm tuy nhỏ nhưng có thể kéo theo hậu quả rất lớn: Một cái lướt nhẹ ga vượt đèn đỏ có thể là nguyên nhân dẫn đến cái chết của chính mình hoặc người khác. Không những chịu trách nhiệm hình sự hoặc dân sự, người vi phạm còn mang trên vai gánh nặng về đạo đức, nhân cách. Đây là điều mà bất kỳ ai có lương tri cũng không muốn phải đối mặt.

c. Trách nhiệm với cộng đồng

Giao thông là không gian công cộng, nơi mà sự an toàn của mỗi người phụ thuộc vào hành vi của người khác. Mỗi người cần có trách nhiệm không chỉ với chính mình, mà còn với người xung quanh. Việc nhường đường cho xe cứu thương, hỗ trợ người gặp nạn, báo tin vi phạm giao thông… đều là những biểu hiện cụ thể của tinh thần trách nhiệm cộng đồng trong giao thông.

4. Một số nguyên nhân làm suy giảm ý thức giao thông:

Dù pháp luật rõ ràng và các chiến dịch truyền thông đã được triển khai mạnh mẽ, song thực tế cho thấy một bộ phận người dân vẫn còn xem nhẹ tính nghiêm trọng của hành vi vi phạm. Có thể kể đến một số nguyên nhân chính như:

- Thiếu kiến thức pháp luật giao thông: Nhiều người, đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa, người lao động phổ thông chưa được tiếp cận đầy đủ thông tin pháp luật.

- Tâm lý chủ quan, xem nhẹ hậu quả: Một bộ phận có tâm lý “đi cho nhanh”, “vi phạm chút xíu không sao”, hoặc "mình làm thì người khác phải tránh mình".

- Thiếu sự giám sát và xử lý nghiêm minh: Có nơi, có thời điểm, công tác tuần tra – xử phạt còn lỏng lẻo, không có tính răn đe đủ mạnh.

- Ảnh hưởng từ thói quen và văn hóa ứng xử giao thông: Những hành vi như chen lấn, bóp còi inh ỏi, vượt xe không đúng cách… nhiều khi được xem là “bình thường” vì đã trở thành thói quen lâu năm.

5. Dưới đây là một số vụ án tai nạn giao thông điển hình tại Việt Nam trong những năm gần đây mà lỗi hoàn toàn xuất phát từ chủ quan của người điều khiển phương tiện, gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng:

a/ Vụ xe container tông 21 xe máy chờ đèn đỏ ở Long An (2019)

• Thời gian: Ngày 2/1/2019.

• Tóm tắt: Lê Ngọc H điều khiển xe container đã không giảm tốc độ, phanh không đúng kỹ thuật khi đến đèn đỏ trên Quốc lộ 1A (đoạn Bến Lức, Long An), đâm vào 21 xe máy đang dừng chờ đèn, khiến 4 người chết, 18 người bị thương.
• Kết quả xử lý: Bị tuyên án 6 năm 6 tháng tù (ban đầu tuyên 10 năm, sau giảm nhẹ).
• Đặc điểm chủ quan: Không làm chủ tốc độ, kỹ năng xử lý yếu, chủ quan khi thấy tín hiệu đèn; biết phương tiện có vấn đề kỹ thuật (phanh khí) nhưng vẫn cố lái.

b/ Vụ xe Mercedes đâm vào dải phân cách rồi cháy ở Hà Nội (2022)

• Thời gian: Tháng 11/2022.
• Tóm tắt: Nguyễn Quang V lái xe Mercedes chở 3 người, trong tình trạng uống rượu bia, đã tự gây tai nạn khi đâm vào dải phân cách và gây cháy xe, khiến 2 người tử vong.
• Kết quả xử lý: V bị khởi tố về hành vi vi phạm giao thông gây hậu quả nghiêm trọng.
• Đặc điểm chủ quan: Uống rượu trước khi lái xe, mất kiểm soát phương tiện, chở quá số người trong tình huống nguy hiểm.

c/ Vụ xe khách tông đoàn xe máy khiến 5 người tử vong ở Tây Ninh (2020)

• Thời gian: Ngày 2/6/2020.
• Tóm tắt: Tài xế Phạm Thành H điều khiển xe khách đã lấn làn trái phép, chạy quá tốc độ, tông thẳng vào đoàn xe máy đang lưu thông theo đúng làn. Hậu quả khiến 5 người tử vong tại chỗ.
• Kết quả xử lý: Bị truy tố về tội "Vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ".
• Đặc điểm chủ quan: Chạy ẩu, không quan sát, vượt sai quy định – vi phạm quy tắc cơ bản về điều khiển phương tiện.

6. Kết luận:

Tai nạn giao thông không phải là định mệnh, nó hoàn toàn có thể phòng tránh nếu mỗi người tham gia giao thông đều nhận thức rõ và thực hiện đầy đủ trách nhiệm của mình. Pháp luật là ranh giới, nhưng ý thức mới là gốc rễ của hành vi. Chỉ khi mỗi người hiểu rằng việc mình chấp hành đúng luật giao thông không chỉ để tránh bị phạt mà còn là bảo vệ sinh mạng cho chính mình và người khác, thì khi ấy, xã hội mới có thể dần dần thoát khỏi “bóng ma” tai nạn giao thông dai dẳng.

Luật gia Trần Dân 

Nguyên Thẩm phán Tòa án 

Cố vấn pháp lý cao cấp - Công ty Luật DB Legal

Thông tin có trong bài viết này mang tính chất chung và chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin về quy định pháp luật. DB Legal sẽ không chịu trách nhiệm cho bất kỳ việc sử dụng hoặc áp dụng thông tin cho bất kỳ mục đích kinh doanh nào. Để có tư vấn pháp lý chuyên sâu, xin vui lòng liên hệ với chúng tôi.

For more information: 

📞: +84 357 466 579

📧: contact@dblegal.vn

🌐Facebook:  DB Legal Vietnamese Fanpage or DB Legal English Fanpage 

🐦X(Twitter)

💼Linkedin

🎬Youtube